Odbiorniki EKD

Opracowane i produkowane w latach 80. przez niemiecką firmę RFT odbiorniki komunikacyjne z serii EKD są stopniowo wycofywane z pracy w różnych służbach. Pewna liczba tych urządzeń dotarła już, różnymi drogami, także do naszego kraju. Przewiduje się, że w najbliższym czasie odbiorniki te trafią do rąk radioamatorów i jeszcze przez lata będą z powodzeniem wykorzystywane przez nasłuchowców lub będą stanowiły dodatkowe wyposażenie stacji krótkofalowca.

  Odbiorniki EKD, niezależnie od serii, są przeznaczone do odbioru w zakresie KF (od 14kHz do 30MHz) emisji CW i USB. Z tej też przyczyny podajemy podstawowe informacje na temat ich budowy, a także opis dokonanych dotychczas usprawnień jednego z modeli.
Znajdujące się w posiadaniu krótkofalowców odbiorniki komunikacyjne EKD produkcji NRD są wyposażone (poza jedną wersją) oprócz filtrów środkowo-przepustowych w dwa filtry SSB (2700 i 3400Hz) umożliwiające odbiór sygnałów górnej wstęgi bocznej (USB) w całym zakresie roboczym odbiornika. Rzadziej spotykana wersja posiada także dodatkowe filtry dla odbioru dolnej wstęgi (LSB), przewidziane do jednoczesnego odbioru dwóch różnych transmisji w każdej ze wstęg bocznych.
Wszystkie modele tego odbiornika posiadają ten sam plan częstotliwości, a różnią się tylko sposobem strojenia i obudową. Są wersje przewidziane do mocowania w 19-calowym stojaku bez obudowy oraz samodzielne, z własną obudową.
EKD 500
Wszystkie zmiany w pracy odbiornika EKD 500 uzyskuje się poprzez naciśnięcie odpowiednich klawiszy funkcyjnych, a następnie wprowadzanie danych z klawiatury numeryczej.
Klawiatura funkcyjna ma następujące przyciski:
- EXT (sterowanie numeryczne)
- MOD (modulacja)
- B (szerokość pasma p.cz.)
- BC (regulacja wzmocnienia)
- SEL (selektywne obwody wejściowe)
- EXT FCT (dla zewnętrznej obsługi)
- SCAN FCT (programowanie skanowania)
- SCAN (skanowanie - start/stop)
- dF (krok strojenia)
- F (częstotliwość)
- CALL 99 (szybki dostęp do kanału 99)
- CAL 98 szybki dostęp do kanału 98
- CALL (wywołanie kanału)
- STO (programowanie kanału)
- E (odbiór)
Wyświetlacz 10-pozycyjnego wskaźnika umożliwia odczyt:
- 1...7 częstotliwość w kHz
- 8 stan odbioru (E)
- 9 szerokość pasma odbiorczego
- 10 rodzaj modulacji
Z kolei wskaźnik LED (linijka 13-pozycyjna) pokazuje w zależności od ustawienia:
- poziom mocy m.cz.: -20dBm...+6dBm
- poziom odbioru: 0dB/µV/...120dB/µV (z około 10dB skokiem na LED)
- wskaźnik dostrojenia F1
EKD 300
Najodpowiedniejsza dla krótkofalowców jest wersja "300" i w takim odbiorniku należącym do SP3XPH Alfred Jankowski SP3PJ zastosował niżej opisywany układ.
Odbiór emisji LSB w odbiorniku EKD 300
Stosowanym przez amatorów sposobem odbioru sygnałów LSB jest niezbyt wygodna praca w trybie CW z mniej lub bardziej dokładnym przestrojeniem częstotliwości BFO na drugie zbocze filtru.
Odbiornik ten jest superheterodyną z podwójną przemianą częstotliwości. Pierwsza częstotliwość pośrednia 70200kHz z filtrem kwarcowym 8kHz, a druga 200kHz, z siedmioma filtrami elektro-mechanicznymi.
Zakres częstotliwości pierwszej heterodyny jest przestrajany systemem syntezy od 70014kHz do 1000000kHz, a częstotliwość heterodyny drugiej przemiany wynosi 70000kHz. W tym przypadku najbardziej prawidłowym sposobem odbioru dolnej wstęg bocznej jest zamiana częstotliwości drugiej heterodyny na częstotliwość 70400kHz. Taki sposób zapewnia prawidłowe odwrócenie wstęg bocznych bez potrzeby dostrajania częstotliwości odbiornika, jak to ma miejsce w niektórych TRX-ach, w których następuje tylko odwrócenie widma częstotliwości w dokładnie tym samym miejscu przez zmianę częstotliwości pilotów. W tym rozwiązaniu zostają również zachowane wszystkie funkcje i nastawy odbiornika tak jak dla pracy USB, bez potrzeby jakiejkolwiek dodatkowej korekcji.
Aby zrealizować ten pomysł, należy zbudować dostatecznie stabilny (kwarcowy), umieszczony w ekranowanej obudowie generator o częstotliwości 70400kHz, i przełącznikiem LSB/USB umieszczonym na płycie czołowej zamieniać sygnały drugiej heterodyny z istniejącego generatora 70000kHz na ten nowy, 70400kHz.
Realizacja tego rozwiązania nie wymaga żadnej ingerencji do wnętrza któregokolwiek z modułów odbiornika.
Uproszczony schemat układu przedstawia rysunek 1.
Przełączanie sygnałów odbywa się stykami przekaźników bi-stabilnych P1 i P2 typu PE014A12 (w pokazanym układzie nie pobierają prądu podczas pracy), sterowanych przełącznikiem Prz, umieszczonych we wspólnej obudowie wraz z generatorem.
Całość jest zmontowana na płytce laminowanej w blaszanej obudowie o wymiarach 90x45x25mm. Dotychczasowe połączenie wyjścia heterodyny 70000kHz z wejściem drugiego mieszacza kabelkiem koncentrycznym zostaje rozłączone.
Wejście układu We zostaje połączone krótkim (80mm) odcinkiem kabla koncentrycznego zakończonego wtykiem BNC z gniazdem wyjścia heterodyny 70000kHz (górny panel w widoku z tyłu, ostatnie gniazdo z lewej strony) a wyjście Wy, takim samym kabelkiem, z wejściem drugiej heterodyny odbiornika (dolny panel).
Zasilanie całego układu (20mA) jest pobierane z +18V (+16V) zasilania modułów odbiornika.
Konieczny poziom sygnału heterodyny wynosi -7dBm (100mV/50W).
Zamówionych do tego celu rezonatorów kwarcowych OMIG nie udało się prawidłowo wzbudzić na piątym overtonie, tak aby uzyskać zarówno żądaną harmoniczną, jak i możliwość jej dostrojenia do żądanej wartości. W rezultacie został uruchomiony generator na częstotliwości podstawowej 14080kHz z zastosowaniem powielacza i jednego stopnia wzmocnienia z dwoma dwuobwodowymi filtrami.
Nowym pomysłem, jeszcze niezrealizowanym, jest układ syntezy przedstawiony blokowo na rys. 3, który ma generować częstotliwość różniącą się dokładnie o 400kHz od częstotliwości drugiej heterodyny odbiornika EKD, o co w zasadzie w tym układzie chodzi.
W proponowanym rozwiązaniu częstotliwość generatora VCO 70400kHz będzie mieszana z częstotliwością heterodyny odbiornika EKD 70000kHz. W wyniku otrzymamy częstotliwość różnicową 400kHz, doprowadzoną do jednego wejścia detektora fazy. Do jego drugiego wejścia będzie podawana częstotliwość 400kHz uzyskiwana z podziału częstotliwości generatora kwarcowego, np.1600, 2000, 3200, 6400 lub 4000kHz. Napięcie błędu detektora fazy będzie regulowało częstotliwość generatora VCO 70400kHz, utrzymując jej stałą wartość.
Z tego samego powodu pomiar częstotliwości zbudowanego generatora może być wykonany niekoniecznie miernikiem o dużej dokładności. Ważne jest tylko, aby po wygrzaniu miernika, odbiornika i budowanego generatora, mierzona różnica częstotliwości obydwu generatorów (EKD i tego nowego) była jak najbardziej zbliżona do 400000Hz.
Zarówno pomiar częstotliwości, jak i porównawczy pomiar poziomów obydwu sygnałów najlepiej jest wykonywać na wyprowadzeniu styku przekaźnika P2 w punkcie Wy. Do pomiaru poziomu może służyć detektor z diodą germanową połączony z dowolnym miernikiem uniwersalnym. Regulację poziomu generatora jak na rys. 2 można wykonać poprzez dobór wartości rezystorów emiterowych tranzystorów T4 i T3.
Użycie dwóch przekaźników (posiadają pojedyncze styki przełączające) ma na celu zwiększenie stosunku tłumienności sygnału roboczego do sygnału generatora nieczynnego.

Alfred SP3PJ (sp3pj@go2.pl)     

Pełny tekst artykułu na stronach magazynu