Oprócz aktywnego nawi?zywania ??czno?ci radiowych krótkofalowców interesowa?y od dawna nas?uchy ró?nych sygna?ów. Oczywist? spraw? by?y i s? nas?uchy ró?nego rodzaju stacji nadawczych od radiofonii pocz?wszy a na wszelakich s?u?bach - prognozach meteorologicznych, propagacyjnych i innych - sko?czywszy. Drug? dziedzin? by?y od dawna obserwacje wszelkiego rodzaju sygna?ów pochodzenia naturalnego. Nale?? do nich sygna?y powstaj?ce w wyniku wy?adowa? atmosferycznych i burz ale równie? i sygna?y pochodzenia kosmicznego. Dok?adniej rzecz bior?c obserwacje sygna?ów pochodzenia atmosferycznego i burzowego by?y prowadzone od zarania radiotechniki. Pierwsze odbiorniki radiowe konstruowane przez Popowa (rosyjskiego pioniera radiotechniki, pracuj?cego niezale?nie od Marconiego i w tym samym czasie) s?u?y?y jako ostrzegacze przed nadchodz?cymi burzami. Obserwacj? sygna?ów radiowych pochodzenia kosmicznego zajmuje si? natomiast radioastronomia. Prawie od pocz?tku jej istnienia maczali w tym palce krótkofalowcy i robi? to do dzisiaj. O pocz?tkach radioastronomii w latach 1930-tych, o Karlu Janskym i Grote Reberze W9GFZ pisano ju? wiele i teksty im po?wi?cone mo?na ?atwo znale?? w internecie i w literaturze drukowanej. Karl Jansky by? tym, który po raz pierwszy stwierdzi?, ?e cz??? sygna?ów zak?ócaj?cych ??czno?? radiow? jest pochodzenia pozaziemskiego (prowadzi? on pocz?tkowo obserwacje na falach ok. 15 m a wi?c w zakresie, w którym obecnie prowadzone sa obserwacje Jowisza) natomiast Grote Reber zbudowa? pierwszy w ?wiecie radioteleskop amatorski a po nim wiele innych udoskonalonych modeli. Znacznie mniej uwagi po?wi?cono pocz?tkom radioastronomii w Polsce. Dlatego te? autor pomijaj?c to, co jest wsz?dzie ?atwo dost?pne pragnie po?wi?ci? kilka zda? radioastronomii w Polsce. Pionierem radioastronomii w Polsce by? prof. Tadeusz Banachiewicz (astronom i autor s?ynnego "rachunku krakowianów", pochowany na krakowskiej Ska?ce), który w 1954 r. rozpocz?? pierwsze radiowe obserwacje S?o?ca i jego za?mienia - na fali 90 cm. Aparatura znajdowa?a si? na Forcie Ska?a w obecnym Obserwatorium Astronomicznym UJ. Po jego ?mierci badania te zawieszono i dopiero w 1956 r. z okazji Mi?dzynarodowego Roku Geofizycznego i Mi?dzynarodowego Roku Spokojnego S?o?ca powsta?o z inicjatywy prof. Stefana Manczarskiego sta?e obserwatorium radiosatronomiczne w Krakowie prowadz?ce pocz?tkowo badania na falach 47 i 94 cm. Dla nas krótkofalowców istotne jest tak?e to, ?e prof. Manczarski by? w 1934 r. prezesem Polskiego Zwi?zku Krótkofalowców a nast?pnie otrzyma? cz?onkostwo honorowe PZK. Wracaj?c do spraw radioastronomii w Polsce to prawie równolegle do obserwatorium krakowskiego powsta?o równie? obserwatorium radioastronomiczne w Toruniu prowadz?ce do teraz intensywne obserwacje. W?ród innych prowadzone s? w nim obserwacje S?o?ca na cz?stotliwo?ci 127 MHz. Obecne wyposa?enie radioastronomiczne obserwatorium krakowskego pozwala na prowadzenie obserwacji w zakresie od 200 MHz do 2 GHz przy u?yciu anteny o ?rednicy 8 m. Profesjonalne obserwacje radioastronomiczne wymagaj? skomplikowanego, zajmuj?cego teren o znacznej wielko?ci wyposa?enia (du?e i skomplikowane anteny lub pola antenowe) i oczywi?cie bardzo du?ych nak?adów finansowych. Radioastronomowie amatorzy nie mog? im oczywi?cie dorówna? na ka?dym polu i dostarcza? zawsze wyników maj?cych znaczenie dla post?pu nauki. Moga oni jednak przyk?adowo konstruowa? aparatur? o charakterze dydaktycznym, prowadzi? obserwacje najbli?szych i najsilniejszych ?róde? radiowych jak S?o?ce, Jowisz czy Ksi??yc i to nie tylko w standardowych zakresach cz?stotliwo?ci ale w?a?nie w ró?nych nietypowych i porównywa? wyniki z obserwacjami naukowców, mog? tak?e obserwowa? zjawiska zwi?zane z rozchodzeniem si? fal radiowych w atmosferze ziemskiej i przy okazji sami si? uczy?. Co pewien czas pojawiaj? si? w prasie, radio i telewizji doniesienia o odkryciach nowych obiektow kosmicznych (komet itp.) dokonywanych przez astronomów amatorów, którzy dok?adniej analizuj? otrzymane wyniki i zwracaj? uwag? na (nieistotne w pierwszym momencie dla naukowców) szczegó?y. By? mo?e za jaki? czas us?yszymy o podobnych osi?gni?ciach radioastronomii amatorskiej.
Spis tre?ci
Wst?p Podstawy radioastronomii Promieniowanie cia?a doskonale czarnego Pozosta?e mechanizmy generacji Wp?yw o?rodka propagacji Anteny odbiorcze Odbiorniki Zasada interferometru Cele obserwacji Zakresy cz?stotliwo?ci Obserwacje amatorskie Obserwacje wst?pne Sprz?t amatorski Dalsze kroki Radioastronomia mikrofalowa Najprostszy radioteleskop mikrofalowy Modyfikacje miernika satelitarnego Kalibracja i pomiary Obserwacje Rozbudowa i udoskonalenia radioteleskopu Bardziej rozbudowany radioteleskop mikrofalowy Radioteleskop na pasmo C Radioastronomia ultrakrótkofalowa Odbiornik "Fun Cube Dongle" Komputerowy paluszek DVB-T Przyk?adowe obserwacje Radioastronomia krótkofalowa Radioastronomia d?ugofalowa Odbiornik z ?yratorem Antena ramowa Przetwornik analogowo-cyfrowy Odbiornik na zakres 800 Hz - 70 kHz Uproszczony odbiornik z ?yratorem Uk?ady dodatkowe Przedwzmacniacz MMIC na pasmo 400 MHz Przedwzmacniacz MMIC na zakres do 1 GHz Przedwzmacniacz tranzystorowy na pasmo 1420 MHz Detektor logarytmiczny na obwodzie AD8307 Detektor logarytmiczny na obwodach p.cz. odbiorników FM Modyfikacja g?owicy satelitarnej na odbiornik prze??cznikowy Dodatek 1. Cykle aktywno?ci s?onecznej i ich wp?yw na ?ycie na ziemi Plamy s?oneczne Cykle aktywno?ci i ich obserwacje Wp?yw cykli s?onecznych na ?ycie na Ziemi Aktywno?? s?oneczna i zmiany klimatyczne w perspektywie historycznej Wydarzenia w kosmicznym s?siedztwie Najwa?niejsze wnioski Dodatek 2. Mikrofalowe wzmacnuacze scalone firm Mini-Circuits i Avantek Dodatek 3. Interferometr do obserwacji S?o?ca na cz?stotliwo?ci 127 MHz Literatura i adresy internetowe